13 juni: Dag van de naaimachine

Aanstaande zaterdag is het zover: dan is het 13 juni en de dag van de naaimachine! Alle naaimachines van Nederland (en de rest van de wereld) worden in het zonnetje gezet, want geef toe, zonder naaimachines had de wereld er heel anders uitgezien!

Naaimachines van alle tijden
Over de geschiedenis van de naaimachine is al veel geschreven. Prachtige foto's illustreren de eerste naaimachines. Tot 1700 werd al het naaiwerk nog met de hand gedaan en dat was niet niets. Van prehistorische berevellen tot laagje-over-laagje kleding in de Middeleeuwen en de overdadig versierde kleding in de Renaissance. Ieder tijdperk had zijn eigen 'mode' die vaak werd bepaald door de aanwezigheid en verkrijgbaarheid van materialen en de kunde van de naaister. De mens was namelijk degene die het naaien tot kunst heeft verweven. Pas toen de naaimachine werd uitgevonden, in de vorige eeuw, werd het hele (industriële) proces een stuk gemakkelijker, minder tijdrovend en ook voor de particulier bereikbaar.

Naaien als bezigheidstherapie of passie
Maar wat super modern was, werd al gauw oubollig (en gelukkig ook weer supermodern). Toen de gemiddelde huisvrouw nog een fulltime huisvrouw was, was het vrij normaal dat zij achter de naaimachine zat.  Om kleding te verstellen, huishoudtextiel te verfraaien met kantjes en randjes en de meeste vrouwen vonden het ook erg leuk om voor de kinderen of zichzelf kleding te naaien.
Maar de emancipatie kwam op gang en al gauw had de vrouw helemaal geen tijd meer om te naaien. Alleen de vrouwen die in de mode werkzaam waren of een carrière via de Modevakschool of de Kunstacademie maakten. Vrouwelijke ontwerpsters waren er nauwelijks want de weg naar de top was hard en vooral heel mannelijk. Coco Chanel is natuurlijk een fraai voorbeeld van een vrouw die een eigen mode-imperium wist op te bouwen.

Super modern of oubollig?
Naaien als hobby raakte een beetje op de achtergrond. Vrouwen hadden het druk met carrière en het was ook niet meer vanzelfsprekend dat de moeders de eerste jaren met kleine kinderen thuis bleven. Een onderbreking van een carrière op de arbeidsmarkt kon behoorlijk negatief uitpakken en dus was het alleen oma die misschien nog kinderkleertjes naaide.

De motivatie om eigen kleding te naaien was er bovendien financieel ook niet. Een naaipatroon en een lap stof, de benodigde ritsen, knopen of voering, alles bij elkaar kost het vaak meer dan de kleding die in de winkels hangen en  afkomstig zijn uit (Derde wereld-)landen met massa-productie.

Met als grote uitzondering: Haute couture.  Mocht je écht iets bijzonders willen, op maat gemaakt of van kwalitatief hoogniveau, dan is de Haute couture natuurlijk een heel ander verhaal.

De naaimachine revival!
De laatste decennia is naaien echter weer super hip geworden. Hiervoor zijn meerdere redenen te noemen:

• Naaimagazines spelen uitstekend in op de mode, met prachtige patronen lopen zij, samen met de naaipatronen-producenten,  steeds vaker voorop qua trends en ideeën. Sla een Burda, Knip of La Maison Victor open en je krijgt al gauw zin om te gaan naaien.
• Massaproductie staat veel mensen tegen. Niet alleen vanwege maatschappelijke redenen (uitbuiting van Derde Wereldlanden) maar ook vanwege de kwaliteit die vaak echt abominabel is. De stoffen zijn vaak erg goedkoop en de andere gebruikte materialen ook. De maten kloppen nauwelijks en de productie is voor de grote massa: verwacht dus geen mooie afwerking of een individualistisch tintje aan de kleding.
• Een eigen gemaakte kledingstuk is persoonlijk en uniek.  Wil je er anders uitzien dan je collega's of buurmeisje/vrouw, dan is het maken van eigen kleding een must. Wil je uberhaupt niet mee doen aan mode-trends, dan wordt winkelen al gauw lastig.
• Op-maat-gemaakt heeft zo zijn voordelen, vooral als je afwijkende maten hebt of gewoon graag goedpassende kleding hebt. Zelf kleding maken geeft je alle mogelijkheden om een keldingstuk perfect aan te passen aan jouw eigen lichaam of die van een ander. Het aanpassen van naaipatronen is tegenwoordig ook niet moeilijk en er zijn vele basispatronen verkijgbaar met duidelijke instructies.
• En toen was er ineens Cosplay, L.A.R.P. (Live Action Role Playing) en Elfia Fantasy Fairs. Dit zijn festivals, evenementen en conventies waar de jeugd (maar ook ouderen) zich bevinden in een andere wereld, met zelfgemaakte kostuums. Ode aan de creatieve jeugd! Bruidsjurken worden gekocht in Kringloopwinkels, door een bad met zwarte verf gehaald en omgetoverd tot ware Gothic-outfits. Of Animé stripfiguren worden tot in detail nagemaakt voor Cosplay conventies. En tijdens fairs, evenementen, festivals en openlucht-theaters spelen LARP gezelschappen  in Middeleeuwse kostuums historische gebeurtenissen na (voorbeeld: de Slag om Bourtange).  Of toveren reenactors zichzelf om als bizarre wezens tijdens Magische Shamhain of Horror Fiction. Dankzij de naaimachine als hardwerkende basis-element!
  
• De Coronacrisis heeft ons ook wakker geschud. Waarom op mondkapjes wachten uit China als je zelf een naaimachine op zolder hebt staan en mondkapjes zelf kan maken?  Half Nederland stoffte de naaimachine af en ging aan de slag. De mondkapjes zijn inmiddels op iedere hoek van de straat verkrijgbaar, maar geef toe, een zelfgemaakte blijft toch een stuk leuker (en duurzamer!) dan zo'n witte disposabel.
• Duurzaamheid is de toekomst!  Niets geen weggooi-kleding meer kopen, maar laten we allemaal wat zuiniger omgaan met onze grondstoffen. Zelf kleding maken is duurzamer en ook qua psychologie: als je ervaart hoeveel tijd en kunde  er in het maken van kleding gaat zitten, dan besef je je dat kleding meer gewaardeerd zou moeten worden dan we nu doen.
• Last but not least:  we komen er gelukkig steeds meer achter dat het heel ontspannen is om creatief bezig te zijn. Van oudsher waren vrouwen al aan het breien, haken, spinnen, quilten, borduren en naaien. Alleen of in groepsverband. Maar oh wat heerlijk om even nergens anders aan te denken, je te focussen op de volgende steek en langzaam iets moois te creeëren. Daar kan geen film, geen boek en een video-game tegenop. "Slow-sewing" is een nieuwe trend die gaat om 'mindfull' bezig te zijn. Geen haastwerk, geen stress maar vooral plezier in ontspannen bezig zijn! En dat past goed in deze tijd want we 'moeten' meer dan we daadwerkelijk kunnen.

De naaimachine is weer helemaal in. Niet alleen vanwege de mondkapjes maar vooral vanwege een veranderende cultuur. Globalisering heeft zijn grenzen. Kleding zelf maken en hierdoor de naaimachinewinkel, de stoffenwinkel en de naaipatronenwinkel supporten (lokaal, regionaal of nationaal)  is beter dan meedoen aan uitbuiting van de lage lonen landen. Een kledingstuk in een atelier om de hoek kopen, stimuleert de plaatselijke economie en support de jeugd die stageplekken of banen zoekt in de textiel- en modebranche.
Over de nieuwe Cottage Industry later meer.

Hulde aan:

de oude Bernina, die de naaister nog nooit in de steek heeft gelaten,
de supermoderne naai- en borduurmachine,
de handige lichtgewicht naaimachine die je mee kan nemen naar een workshop,
de sterke jeans-naaimachine die het zware werk aan kan,
de computergestuurde naaimachine met display en programma-geheugen,
de eenvoudige "Sew & Go" naaimachine en
de ergonomische naaimachine die zo lekker naait.

Alle naaimachines van Nederland;
Zaterdag zijn wij extra blij met jullie !